Ιδρύθηκε το 1675 από τον έμπορο Εμμανουήλ (Μάνο) Γκιούμα,"εμπορευόμενου εις Ενετίαν".

Η πρώτη ονομασία της Σχολής ήταν "Ιεροδιδασκαλείον-Ιεροσπoυδαστήριον". Ελέγετο και "Πρώτη Σχολή", "Μεγάλη Σχολή", "Γκιουμναία", "Αρχιγυμνάσιον". Μετά το 1797 "ότε εξέλειπε το κληροδότημα Γκιούμα" καθιερώθηκε ως "Μπαλαναία" και αργότερα ως "Βαλάνειος" λόγω των Διευθυντών της.

Στις 13 Αυγούστου 1820 κατακάηκε η " Μπαλαναία Βιβλιοθήκη" και η ίδια η Σχολή το 1821 κατά την πολιορκία του Αλή Πασά από τα τουρκικά στρατεύματα οπότε και έκλεισε. Επαναλειτουργεί το 1828, αλλά ως Δημοτικό πλέον.

Στεγάστηκε σε διάφορα κτήρια κατά καιρούς, κυρίως στην περιοχή του "αρχαίου νοσοκομείου" και Πτωχοκομείου("Σπιτάλια"), κάτω από το σημερινό Λύκειο Ζωσιμαίας, εκεί όπου βρίσκεται τώρα το Ελισαβέτειο Δημοτικό Σχολείο,αλλά στη σημερινή του θέση (Γυναικών Πίνδου 17) το Σχολείο κτίστηκε το 1952 ως 6/θ Δημοτικό. Τα εγκαίνια της νέας Σχολής έγιναν "στις 27 Σεπτεμβρίου 1953 και ώραν 11 π.μ."
Σιγά σιγά χάνεται η ονομασία του και πήρε τον αριθμό¨"5"!

Στη συνέχεια (1984) τα Αγαθοεργά Καταστήματα χτίζουν νέο διδακτήριο στον ίδιο οικοπεδικό χώρο  ("ΠτέρυγαΠαπαφίλου").
 Το νέο διδακτήριο "παίρνει" μαζί του τον αριθμό "5" και η " Βαλάνειος Σχολή" μετονομάζεται σε "15ο 6/θ Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων".
Πρώτος Διευθυντής της Σχολής ήταν ο Ιερομόναχος Βησσαρίων Μακρής (1676-1683). Μετά οι Γεώργιος Σουγδουρής(1683-1715), Αναστάσιος Παπαβασιλείου (για λίγους μόνο μήνες),Μεθόδιος Ανθρακίτης (1715-1723), και οι τρεις ιερείς, για ν΄ακολουθήσει η  "κληρονομική διεύθυνση της Σχολής" από τους Μπαλαναίους, εξ ου και η ονομασία "Μπαλαναία" ή "Βαλάνειος Σχολή".

Μπαλάνος Βασιλόπουλος: μαθητής του Μεθόδιου, υπήρξε Διευθυντής για 37 ολόκληρα χρόνια (1723-1760)! Αυτός έδωκε το όνομα "Αρχιγυμνάσιον".

Κοσμάς Μπαλάνος, υίός Μπαλάνου Βασιλόπουλου, 1760-1799! Αριθμούσε αυτή την εποχή περί τους 300 μαθητές.
Κωνσταντίνος Μπαλάνος ή Μπαλανίδης ή Καμινάρης (αδελφός του Κοσμά) 1799-1818.

Αναστάσιος Μπαλάνος (αδελφός του Κωνσταντίνου) 1818-1820 οπότε κάηκε η Βιβλιοθήκη. Ένα χρόνο μετά κάηκε και η Σχολή οπότε και έκλεισε.